Guria

Makale: Özhan Öztürk

Guria (Gürcüce: გურია), Gürcistan’ın batısında Karadeniz kıyısında Acara ile Samagrelo arasında bulunan ve başkenti Ozurgeti olan tarihi bir bölge ve vilayetin adı olup, günümüzde Ozurgeti, Lançhuti şehirlerini, Laituri, Naruja, Nasakirali, Ureki, Çokhatauri ilçelerini ve 186 köyü kapsamaktadır.

Guria kelimesi ilk olarak Pseudo-Juansher tarafından MS 800 yılında anılmış olup, Guria adı Megrelce/Lazca “kalp, yürek” anlamındaki “guri” kelimesiyle ilişkilidir[1]. Kanımca Abhazya ile Kolhis arasındaki sahil şeridinde yaşamış Kolh halkının topraklarının tam ortasında yer aldığı için bu ad verilmiştir. Bununla birlikte büyük ölçüde Gürcüleşmiş olup, bölgede Megrel ve Lazlardan pek eser kalmamıştır. Gurulebi olarak tanınan Guria Gürcüleri Gürcüce’nin yerel bir şivesini konuşmakta olup, 143 bin kişilik (2002) bölge nüfusunun % 73.96’ını oluşturmaktadır.

Guria, Laz, Roma ve Bizans egemenliklerinin ardından 1352’de Dadianilerin zeameti olmuş, 1463’de bağımsız bir prenslik haline dönüşmüş, 16. yüzyıl ortalarında Acara ile birlikte Osmanlı egemenliğine girmişse de 19 Haziran 1810’da Rus korumasına girmiştir.

1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı başlamadan önce Hristiyan Guria kraliçesi Sofia pozisyonunu Ruslara karşı koruyabilmek için yaverlerini İstanbul’a göndererek saraya bağlılığını bildirmiş hatta İstanbul’dan değerli hediyeler almıştır. Buna karşın kraliçe savaş başladığında tarafsız kaldığı için Rus General Paskeviç tarafından uyarılmıştır. Batum’daki Türk kuvvetleri Guria’ya yaklaşınca Paskeviç’in emriyle General Gesse Ozurgeti’yi işgal edince kraliçe oğlu David ve maiyeti birlikte Türkiye’ye sığınmıştır.[2]. 1829’de, Guria Prensliği Çarlık Rusyası tarafından ilhak edilmiş, 1819 ve 1841’de Rus karşıtı 2 büyük halk ayaklanması kanla bastırılmıştır. 1904’de nüfusu 100 bin civarında olan Guria bölgesinde 1905 Rus ayaklanmasını fırsat olarak değerlendiren Gurialı köylüler toprak sahiplerine vergi ödemeyi reddederek tarihin ilk Marksist ulusal kurtuluş mücadelesini başlatmış ve 1905’de ömrü 1-2 ay kadar süren “Guria Cumhuriyeti“ni kurmuşlarsa da 10 Ocak 1906’da Albay Krilov komutasındaki Kazaklar isyanı kanla bastırarak cumhuriyeti sona erdirmişlerdir[3]. Guria’nın en büyük geçim kaynağı tarım özellikle “çay ziraatı” olup, Sovyetler Birliği Dışişleri bakanı ve 1992-2004 arasında Gürcistan devlet başkanı olan Eduard Şevardnadze en ünlü Gurialıdır.

Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016

Notlar

[1] Bucaklişi ve Uzunhasanoğlu ve Aleksiva, 2007: 350

[2] Özder, 1971: 1-2

[3] Jones, 1989: 403–34